دکتر حمید علیزاده لاهیجانی امروز در وبینار اثر مخاطرات دریایی خزر بر گردشگری ساحلی، با بیان اینکه دریای خزر علی رغم آنکه دریاچه است، ولی ویژگی‌‎های دریا را دارد، افزود: طول این دریاچه هزار تا ۱۲۰۰ کیلومتر، عرض آن ۱۹۶ تا ۴۳۵ کیلومتر است و نواحی جنوبی خزر نیز دارای بیشترین عمق است و در میان خزر میانی و جنوبی کوهی از جمهوری آذربایجان تا ترکمنستان قرار دارد.

وی با بیان اینکه در سواحل ایرانی خزر ۶۲ رودخانه به خزر منتهی می‌شود، اظهار کرد: برداشت آب در این رودخانه‌ها بسیار بالا است.

علیزاده با تاکید بر اینکه که در سواحل خزر به ویژه در گیلان و مازندران پشته‌های ماسه‌ای دیده‌ می‌شود که این قابلیت را دارند در طی سال جابجا شوند، ادامه داد: این پشته‌ها مخاطراتی را برای گردشگران دارند.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی،”نوسانات بلند مدت تراز آب”، “نوسانات کوتاه مدت تراز آب”، “امواج ناشی از باد”، “امواح بلند (سونامی)” و “جریان‌های شکافنده” را از جمله مخاطرات موجود در دریای خزر نام برد و یادآور شد: دلیل اصلی حرکت آب در دریای خزر پدیده‌های جوی است که به دو صورت جریان ناشی از باد در لایه سطحی (۱۰۰ متر اول) و جریان‌های چگالی (ترموهالین) در همه ستون آب دیده می‌شود.

وی با اشاره به جریان‌های ناشی از جزر و مد آب در خزر، با بیان اینکه حداکثر تراز آب ۱۲ سانتی‌متر در هر ۱۲ ساعت است، خاطر نشان کرد: طغیان آب خزر مربوط به فصل بهار است و در ماه‌های دی و آذر خزر کمترین تراز آب را تجربه می‌کند.

خطر کم سونامی در ایران

علیزاده امواج ناشی از سونامی را به دلیل وقوع زلزله در دریا دانست و یادآور شد: سونامی می‌تواند امواجی به ارتفاع ۲ متر ایجاد کند و مطالعاتی که از سوی یکی از محققان روسی بر اساس مدل سازی انجام شده، نشان می‌دهد که امواج ناشی از سونامی در خزر شمالی و میانی در مدت ۵ ساعت به آب‌های ایران می‌رسد و از آنجایی که بین خزر جنوبی و میانی، کوهی در زیر آب واقع شده است، مانع از ورود این امواج به آب‌های ایران می‌شود، از این رو امواج ناشی از سونامی مخاطره‌ای برای سواحل ایران ندارد.

به گفته این محقق سونامی در خزر بیشتر در سواحل ترکمنستان و قزاقستان رخ می‌دهد و بر اساس سوابق تاریخی در سال ۱۹۰۲ در باکو وقوع سونامی گزارش شده است.

وی خیزاب را از دیگر مخاطرات دریای خزر نام برد و یادآور شد: در سواحل روسیه و کشورهای قزاقستان، خیزاب‌ها تراز آب را تا ۴ متر افزایش می‌دهند. این مخاطره بیشتر در خزر شمالی رخ می‌دهد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی دلایل نوسانات آب در دریای خزر را مربوط به رودخانه ولگا دانست و ادامه داد: ولی به دلیل گرمایش جهانی، افزایش دمای سطح آب و تبخیر بالا، تراز آب در خزر افزایش نیافته است.

خطرات پدیده موج مرده

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی با اشاره به وجود پدیده‌ای به نام “موج مرده” یا “موج دورا” (Swell) در دریای خزر در این باره توضیح داد: این پدیده در سواحل ماسه‌ای خزر رخ می‌دهد و برای گردشگران مخاطره آمیز است؛ چرا که وقتی گردشگران در یک روز آفتابی با ساحل آرام و بدون باد مواجه می‌شوند، تصور می‌کنند که دریا آرام است، ولی وقتی باد شدیدی شروع به وزیدن می‌کند، امواجی را ایجاد می‌کند و در برخی مواقع این امواج جمع می‌شوند و موج بزرگی را به سمت ساحل هدایت می‌کنند.

وی با تاکید بر اینکه این پدیده مخاطره آمیز است، بر ضرورت توجه به هشدارهای هواشناسی برای ورود به سواحل تاکید کرد و یادآور شد: این پدیده در ساحل مکران وجود دارد و دریای خزر نیز از این مخاطره به دور نیست.

جریان‌های شکافنده مخاطره دیگری که در انتظار گردشگران است

علیزاده جریان‌های شکافنده را از دیگر مخاطرات دریای خزر نام برد و گفت: این جریان‌ها جریان‌های موازی با ساحل است که برای شناگران حتی برای شناگرانی که دارای مدل المپیک هستند، بسیار خطرناک است؛ چرا که سرعت برگشتی آب در این جریان بیشتر از توان شناگران است.

وی با بیان اینکه این پدیده سالانه جان بیش از ۲۰۰ شناگر را در دریای خزر می‌گیرد، ادامه داد: در برخی از مواقع که بیشتر ۳ ماه فصل تابستان است، این آمار به ۴۰۰ نفر نیز می‌رسد.